آموزش ریتم‌های گیتار-5 ریتم پرکاربرد

آموزش ریتم‌های گیتار

ریتم نوازی با گیتار یکی از پر طرفدارترین موضوعات موسیقی در سرتاسر دنیاست. برای تسلط به این موضوع باید زمان کافی و مناسبی را به آموزش ریتم‌های گیتار اختصاص داد.

شاید بتوان از ساز گیتار به عنوان تنها سازی که توانایی نواختن ملودی و ریتم را دارد، یاد کرد. از این رو داستان نوازندگی ریتم با گیتار با سایر سازها تفاوت دارد.

پایۀ آموزش ریتم‌های گیتار و تمامی ریتم‌های موسیقی، همان موضوعات مربوط به ریتم است که در تئوری موسیقی به آن‌ها پرداختیم.

برای کشف و درک بهترِ دنیای ریتم‌نوازیِ گیتار، با نواکده همراه باشید.

چرا ریتم‌نوازی؟

دلایل زیادی برای جذابیت ریتم‌نوازی با گیتار وجود دارد. یکی از جذاب‌ترین موارد در این داستان این است که نوازنده می‌تواند همراه با نواختن ریتم، ترانۀ آهنگ را هم بخواند.

قطعا تسلط به 2 عنصر مهم در اجرای یک قطعۀ موسیقی یعنی نوازندگی و خوانندگی، امتیازی است که شاید هر کسی، حتی نوازندگان سایر سازها هم از آن برخوردار نباشند.

از دگیر موارد محبوبیت ریتم‌نوازی، این است که شما حین نوازندگی ریتم می‌توانید فضای قطعه را به تنهایی و به میزان کافی، با آکوردهای مورد علاقه‌یتان پر کنید. هرچند اگر سازی دیگر همراه با شما به نواختن ملودی قطعه بپردازد کار جذاب‌تر می‌شود. اگر بخواهیم یکی از 2 گزینۀ ریتم‌نوازی (کلام) و ملودی‌نوازی را به تنهایی اجرا کنیم و انتظار سرگرم کننده بودن یا جذاب بودن برای مخاطب را نیز داشته باشیم، قطعا ریتم‌نوازی (با همراهی کلام) انتخاب بهتری است.

در واقع این‌طور بنظر می‌رسد که همراهی کلام (خواندن) با ریتم‌نوازی بهتر هماهنگ می‌شود تا ملودی‌نوازی.

البته از این نکته هم نباید غافل شد که برخی از نوازندگان حرفه‌ای در اجراهای خود  از ترکیب ریتم، ملودی و کلام استفاده می‌کنند که کار به مراتب سخت‌تری است و نیاز به تمرین و تمرکز زیادی دارد.

ازدیگر دلایل کاربرد زیاد ریتم‌نوازی همراهی با سایر سازها در یک اجرای زنده یا یک قطعۀ ضبط شدۀ موسیقی است. همان‌طور که در بالا اشاره کردیم همراهی ریتم و ملودی هر اثری را جذاب‌تر می‌کند.

یکی از بهترین ابزاری که از آن می‌توان به عنوان همراهی کننده (Accompaniment) در هر اثر موسیقی استفاده کرد، همان گیتار و ریتم‌نوازی با آن است.

آهنگسازان می‌توانند با استفاده از این ابزار هارمونی‌هایی زیبا، با طنینی جذاب را از بین همۀ سازها و صداها به گوش مخاطب برسانند.

2 تکنیک مهم در ریتم‌نوازی گیتار

آپاگادو

قبل از شروع آموزش ریتم‌های گیتار باید با یکی از مهم‌ترین و البته چالشی‌ترین موارد ریتم‌نوازی یعنی آپاگادو آشنا شویم.

آپاگادو یک کلمۀ اسپانیایی به معنای خاموش کردن است که در ریتم‌نوازی گیتار به معنای خفه کردن صدای آکوردهای در حال اجرا است.

این تکنیک که از سبک نوازندگی فلامنکو به باقی سبک‌ها راه پیدا کرده با استفاده از هر دو دست چپ و راست قابل اجرا است اما بیشترین کاربرد آن با دست راست است.

آپاگادو دست چپ

آپاگادو با دست چپ به این صورت است که بعد از اجرای آکورد، بلافاصله انگشت 4 دست چپ را روی سیم‌ها قرار می‌دهیم و از ارتعاش آن‌ها جلوگیری می‌کنیم و بعد انگشت را برمی‌داریم تا دوباره آکورد را اجرا کنیم. این کار معمولا با سرعت و تکرار زیاد اجام می‌شود و به شکل استکاتو اجرا می‌شود.

اما اجرای تکنیک آپاگادو با دست راست مفصل‌تر است.

آپاگادو دست راست

در انجام این حرکت با دست راست باید با شدت بر روی سیم‌ها ضربه بزنیم و صدایی خف تولید کنیم. این ضربه به شکل‌های مختلفی روی سیم‌ها اعمال می‌شود.

برخی افراد با ناخیۀ کناری کف دست و انگشت کوچک دست راست خود اقدام به خف کردن سیم‌ها می‌کنند. بعضی با قسمت کناری انگشت شست و پایین کف دست خود این کار را می‌کنند.

در مواردی نیز با مشت روی سیم‌ها ضربه می‌زنند و افرادی هم به‌طور کامل با کف دست خود صدای سیم‌ها را خف می‌کنند.

همۀ انواع آپاگادو به مراتب با توجه به ریتم و البته سلیقۀ نوازنده، اجرا می‌شوند.

دلیل استفاده از آپاگادو ایجاد تنوع در ریتم‌نوازی و خلق فضایی برای جذاب‌تر کردن قطعات است.

آپاگادو با پیک

برای اجرای این تکنیک با پیک هم تقریبا مانند بالا عمل می‌کنیم. به این صورت که ابتدا با قسمت بیرونی کف دست و انگشت کوچک روی سیم‌های می‌کوبیم. سپس پیک را از بالا به پایین روی سیم‌ها حرکت می‌دهیم.

این حرکت باید با سرعت بالایی انجام شود تا صدای سیم‌ها به خوبی خف شود.

راسگوادو

راسگوادو با پنجه

در این تکنیم باید تمام انگشتان دست راست خود را مشت کرده و با پرتاب انگشتان از انگشت کوچک تا انگشت اشاره، به سیم‌ها از بالا به پایین ضربه بزنید.

راسگوادو با پیک

برای انجام این تکنیک با پیک تقریبا مثل بالا عمل می‌کنیم با این تفاوت که فقط انگشت‌های m-a-x جمع شده و سپس پرتاب می‌شوند. چرا که انگشت اشاره درگیر نگه‌داشتن پیک است.

نوع دیگری از راسگوادو وجود دارد که به آن راسگوادوی 3 تایی می‌گویند. در این حالت انگشت p از پایین به بالا به سیم‌ها ضربه می‌زند. سپس با انگشت m از بالا به پایین به سیم‌های تریبل ضربه می‌زنیم و در انتها با انگشت p مرحلۀ دوم را تکرار می‌کنیم یعنی از بالا به پایین این بار به سیم‌های باس ضربه می‌زنیم.

نکتۀ مهم در این حالت این است که حرکت دست ما باید از مچ انجام شود.

در انجام این حرکت با پیک هم به همین صورت عمل می‌کنیم اما خب طبیعتا به جای انگشتن پیک بالا پایین می‌شود و همچنان حرکت ما باید از مچ باشد.

نحوۀ استفاده از انگشتان

در آموزش ریتم‌های گیتار دانستن اسم هر انگشت و کاربرد آن‌ها حائز اهمیت است. دربارۀ اسامی انگشتان دست راست قبلا صحبت کرده‌ایم.

انگشتان دست راست را از شست تا انگشت کوچک به ترتیب با حروف x-a-m-i-p از قبل می‌شناختیم. که البته از انگشت کوچک یعنی x استفاده چندانی نمی‌شود.

در ریتم‌نوازی گیتار اکثرا ضربات بالا به پایین را با انگشت i و ضربات پایین به بالا را با انگشت p می‌زنیم.

البته که این موضوع قطعی نیست و هر نوازنده براساس ذوق و سلیقۀ خود همچنین فضای اهنگ، می‌تواند از هر انگشتی که مناسب‌تر است استفاده کند.

با این حال ما به نوازندگان مبتدی که درصدد آموزش ریتم‌های گیتار هستند پیشنهاد می‌کنیم فعلا در شروع راه طبق چیزی که در بالا گفته شد عمل کنند.

در کل این نکته را مدنظر داشته باشید که در نواختن ریتم‌های گیتار توجه به ضربات از لحاظ تعداد و شدت مهم‌تر از این است که با کدام انگشت به سیم به ضربه می‌زنیم.

معرفی و آموزش انواع ریتم‌

در ریتم‌نوازی با ساز گیتار ریتم‌های مختلف و زیادی بر اساس فضای هر قطعه استفاده می‌شوند. در این مقاله ما به بررسی و آموزش معروف‌ترین و پرکاربردترین ریتم‌های گیتار می‌پردازیم.

آموزش ریتم 2/4

می‌توان این ریتم را ساده‌ترین ریتم درمیان ریتم‌ها دانست. این ریتم که “دو-چهار” خوانده می‌شود، از 4 چنگ و 2 ضرب تشکیل می‌شود. نحوۀ شمارش ما در این ریتم به صورت “1 و 2 و” یا به صورت “1، 2، 3، 4” است.

1. برای نواختن این ریتم ابتدا از بالا به پایین با انگشت i روی سیم‌های باس (6، 5 و 4) ضربه می‌زنیم.
2.  در مرحلۀ بعد با انگشت i یا p از پایین به بالا به سیم‌های تریبل (1، 2 و 3) ضربه می‌زنیم.
3. سپس در مرحلۀ سوم از تکنیک آپاگادو استفاده می‌کنیم تا سیم‌ها به خوبی خف شوند.
4. و در مرحلۀ آخر دقیقا مانند مرحلۀ دوم عمل می‌کنیم یعنی از پایین به بالا به سیم‌های تریبل ضربه می‌زنیم.

در این ریتم باید ضرب اول را قوی‌تر اجرا کرد.

در ضمن این که با کدام انگشت از بالا به پایین یا از پایین به بالا به سیم‌ها ضربه می‌زنید به سلیقه و علاقۀ خودتان بستگی دارد. هر نوازنده خود با توجه به تعیین می‌کند با کدام انگشت ضربه بزند.

چیزی که در ریتم‌نوازی مهم است رعایت کردن شدت و تعداد ضرب‌ها و همچنین داشتن صدایی مطلوب و بدون گز است. این موارد را می‌توانید به تمام ریتم‌ها تعمیم دهید.

آموزش ریتم 4/4 گیتار

یکی از محبوب‌ترین ریتم‌های مورد استفاده در ساز گیتار، ریتم 4/4 است که آن را به صورت “چهار-چهار” میخوانیم و استفاده از عبارت “”چهار چهارم” برای این ریتم اشتباهی رایج است.

در این ریتم ما 8 ضرب به صورت چنگ داریم.

1. در ابتدا با انگشت i از بالا به پایین به سیم‌ها (ترجیحا سیم‌های باس) ضربه می‌زنیم. توجه کنید که فقط این ضربه باید از سایر ضربات قوی‌تر باشد.
2. ضربه بعدی را با انگشت p یا i از پایین به بالا می‌زنیم.
3. پس از آن دوباره با انگشت i از بالا به پایین مانند مرحلۀ اول به سیم‌ها ضربه می‌زنیم.
4. سپس مانند مرحلۀ 2 با انگشت p از پایین به بالا به سیم‌ها ضربه می‌زنیم.
5. ضربۀ پنجم آپاگادو است. یعنی باید همان‌طور که در بالا گفته شد سیم‌ها را خف کنیم. در این مرحله حرکت انگشت i از بالا به پایین است اما نباید صدایی از سیم‌ها دربیاید. این ضرب را باید نیمه قوی اجرا کنید.
6. ضربۀ ششم با انگشت p از پایین به بالا زده می‌شود.
7. ضربۀ هفتم با انگشت i از بالا به پایین.
8. و در آخر ضربۀ هشتم دوباره از پایین به بالا با انگشت p اجرا می‌شود.

همان‌طور که می‌بینید تمام این ریتم از 3 حرکت تشکیل شده که به صورت مداوم تکرار می‌شوند. با اجرای این 8 ضرب یک میزان ریتم‌نوازی کردیم. حالا همین الگو را (در صورت تغییر نکرذن ریتم) باید تا انتهای قطعه حفظ کنید و سرعت خود را با آهنگ هماهنگ کنید.

آموزش ریتم 3/4

ریتم 3/4 از 3 ضرب سیاه تشکیل شده است. به این ریتم والس هم می‌گویند.

برای نواختن این ریتم به صورت زیر عمل می‌کنیم:

1. ابتدا از بالا با انگشت i یا p روی سیم‌های باس ضربه می‌زنیم.
2. سپس با انگشت i از بالا به پایین روی سیم‌های تریبل ضربه می‌زنیم.
3. مرحلۀ آخر را نیز مانند مرحلۀ دوم تکرار می‌کنیم.

در این ریتم ضرب اول را قوی‌تر اجرا می‌کنیم.

آموزش ریتم 6/8 سنگین (Slow rock)

ریتم 6/8 سنگین از 6 ضرب تشکیل می‌شود که در آن ضربات اول، چهارم، پنجم و ششم چنگ و باقی ضربات به صورت دولا چنگ اجرا می‌شوند.

در این ریتم گاهی اوقات ضرب ششم زده نمی‌شود و به جای آن به اندازۀ یک نت چنگ سکوت اجرا می‌شود.

1. ابتدا با انگشت i از بالا به پایین روی سیم‌های باس ضربه می‌زنیم. (ضرب اول، چنگ)
2. سپس با انگشت i از بالا به پایین به سیم‌های تریب ضربه می‌زنیم. (ضرب دوم، دولاچنگ)
3. بعد با انگشت p از پایین به بالا به سیم‌های تریبل ضربه می‌زنیم. (برگشت ضربه دوم، دولاچنگ)
4. مانند مرحلۀ 2 (ضرب سوم، دولاچنگ)
5. تکرار مرحلۀ 3 (برگشت ضرب سوم، دولاچنگ)
6. مثل مرحلۀ 1 (ضرب چهارم، چنگ)
7. در این مرحله با انگشت i از بالا به پایین به سیم‌های تریبل ضربه می‌زنیم. (ضرب پنجم، چنگ)
8.  نواختن قسمت آخر این ریتم بستگی به علاقۀ نوازنده یا آهنگساز دارد. یعنی هم می‌تواند مانند قسمت قبل ضربه را از بالا به پایین به سیم‌های تریبل بزند و هم می‌تواند به اندازۀ یک نت چنگ سکوت کند و چیزی نزند. (ضرب ششم، چنگ)

آموزش ریتم 6/8 شاد

این ریتم که از نوع شرقی است و به آن 6/8 ایرانی نیز می‌گویند مثل ریتم 6/8 سنگین از ‌6 ضرب تشکیل می‌شود. با این تفاوت که واحد ضرب ما سیاه نقطه‌دار است همان طور که در توضیح کسر میزان‌های ساده و ترکیبی گفتیم.

پس در هر ضرب 3 نت چنگ داریم و در واقع 6 نت چنگ را در 2 ضرب اجرا می‌کنیم.

ریتم‌های 6/8 شاد انواع مختلفی دارند. ما در اینجا به 2 الگوی پر کاربرد آن می‌پردازیم.

الگوی اول

1. ضربۀ اول با انگشت i از بالا به پایین به سیم‌های باس
2. از بالا به پایین با انگشت i روی سیم‌های تریبل
3. از پایین به بالا با انگشت p یا i
4. آپاگادو
5. مانند مرحلۀ 3
6. مثل مرحلۀ 2

هر ضرب به اندازۀ یک چنگ است.

الگوی دوم

در این الگو ضرب دوم یک سکوت چنگ است

1. ابتدا با انگشت i یا p از بالا به پایین به سیم‌های باس ضربه می‌زنیم.
2. سپس به اندازۀ یک نت چگ سکوت می‌کنیم.
3. بعد از تکنیک راسگوادو که در ابتدا گفتیم استفاده می‌کنیم.
4. در این قسمت با انگشت i یا p از پایین به بالا به سیم‌های تریبل ضربه می‌زنیم.
5. ضربه از بالا به پایین با انگشت i روی سیم‌های تریبل
6. مرحلۀ 4 را تکرار می‌کنیم.

حرف آخر

در آموزش ریتم‌های گیتار هیچوقت عجول نباشید. برای آموزش هر ریتم باید با سرعت بسیار پایین، تمرکز بالا و تکرار زیاد اقدام به تمرین کنید.

بعد از اینکه توانستید ریتم را به درستی جا بندازید می‌توانید کم کم سرعت را بالاتر ببرید و روی قطعاتی که می‌خواهید به خوبی اعمال کنید.

مطمئن باشید که صبوری در این راه شما را قطعا به هدف خواهد رساند.