نحوه صدا گرفتن از ساز دهنی (هارمونیکا)

یکی از مهمترین نکات در شروع یادگیری سازدهنی، نحوه صدا گرفتن از ساز دهنی یا هارمونیکا است. هر ساز موسیقی لحن صدای خاص خود را دارد و همچنین شیوه صدا گرفتن خاص خود.

برای یادگیری یک ساز موسیقی علاوه بر یادگیری قواعد تئوری و اصول نوازندگی، با بحث دیگری مواجه میشویم که بسیار حساس است و آن هم نحوه صحیح صدا گرفتن از ساز است.

بسیاری از علاقمندان به ساز دهنی بعد از خرید ساز دهنی بلافاصله سعی در نواختن آن میکنند. اما چون نمیتوانند به طور صحیح با آن صدایی تولید کنند تصور میکنند سازی که تهیه کرده اند ایراد و مشکلی دارد یا به سرویس و تعمیر نیاز دارد.

در بعضی مواقع نیز پیش آمده که برای صدا گرفتن، به ساز فشار زیادی وارد میکنند و باعث آسیب دیدن ساز میشوند. ممکن است شما نیز با این مشکل روبرو شده باشید و دچار تردید شده اید که آیا سازی که تهیه کرده اید سالم است یا مشکل دارد.

در این مقاله سعی داریم این مشکل را برای شما رفع کنیم و در مورد نحوه صدا گرفتن از ساز دهنی صحبت کنیم، تا خیال شما از بابت سازی که تهیه کرده اید راحت شود. ابتدا لازم است کمی شناخت در مورد سازدهنی پیدا کنیم.

ساز دهنی چیست ؟

ساز دهنی یا هارمونیکا یک ساز بادی زبانه آزاد است که با دمش و مکش هوا به داخل حفره ها صدا تولید میکند. یعنی با دمش هوا یک نُت و با مکش هوا نُتی دیگر به صدا در می‌آید.

سازدهنی انواع مختلفی دارد که پرکاربرد ترین آن در ایران، سازدهنی کروماتیک است. این مدل سازدهنی علاوه بر نت های اصلی، به نت های نیم پرده نیز دسترسی دارد. یعنی اگر با ساز پیانو مقایسه ای انجام دهیم متوجه میشویم که سازدهنی هم دسترسی به کلایه های سفید را دارد و هم دسترسی به کلاویه های مشکی.

یکی از مهمترین ویژگی های سازدهنی ابعاد آن است. ابعاد این سازدهنی به قدری کوچک است که میتوان آن را حتی داخل جیب خود نیز جای داد. اما این ساز کوچک ساختاری پیچیده و حساس را در دل خود جای داده که لازم است با آنها آشنا شوید.

ساختار ساز دهنی یا هارمونیکا

همانطور که گفتیم سازدهنی در دسته سازهای بادی زبانه آزاد قرار میگیرد. منظور از زبانه همان قمیش یا همان تیغه های سازدهنی است که با ارتعاش آن هوای وارد شده به صدا تبدیل میشود.

سمت دیگر تیغه ها نوارهای پلاستیکی نازکی قرار میگیرند که وظیفه آن ها ذخیره هوا است و باعث میشود تمام هوای وارد شده به ساز به صدا تبدیل شود.

تیغه ها بر روی صفحه های فلزی (ریدپلیت) نصب میشوند، به این صورت که یک طرف آنها متصل به ریدپلیت است و سمت دیگر آزاد است تا بتواند با جریان پیدا کردن هوا به ارتعاش برسد.

ریدپلیت‌ها نیز بر روی بدنه اصلی نصب میشوند، به صورتی که زیر هر تیغه یک کانال هوا قرار میگیرد برای جریان پیدا کردن هوا به سمت تیغه مورد نظری که قصد نواختن آن نت را داریم.

حفره 1 سازدهنی دارای بلندترین تیغه میباشد و بنابراین این حفره بَم ترین نت سازدهنی است. هرچه از سمت حفره 1 به سمت حفره 12 حرکت کنیم طول تیغه ها کوتاهتر میشود و بنابراین نت ها نیز زیر تر میشوند.

پس نتیجه میگیریم هرچقدر طول تیغه ها بلند تر باشد صدای تولید شده بم تر است و هرچه طول تیغه کوتاهتر باشد نت، زیر تر و صدای تولید شده نازکتر است.

قسمت بالای سازدهنی نیز یک دهنی قرار گرفته که لب ها بر روی آن قرار میگیرند. دهنی حفره های کوچکی دارد که فاصله آنها نیز از یکدیگر کم است. پس لازم است برای اجرای نت ها مراقب باشید که هوای وارد شده به حفره های دیگر راه پیدا نکند.

مشکلات صدا گرفتن از سازدهنی

یک نوازنده مبتدی قبل از یادگیری نحوه صدا گرفتن از ساز دهنی در اول راه با دو مشکل مواجه میشود. اولین مشکل پیدا کردن جای حفره ها و تمرکز بر روی یک حفره است تا بتواند فقط داخل یک حفره دمش یا مکش هوا را انجام دهد.

برای این کار باید لب ها را جمع کرد و حفره داخل لب ها به اندازه حفره های سازدهنی باشد. با این کار با کمی تمرین و حوصله میتوانید جایگاه حفره ها را به خاطر بسپارید.

اما مشکل بزرگتر که موضوع اصلی این مقاله است مشکل صدا گرفتن از ساز در برخی از حفره ها است. در بالا گفتیم هر چه طول تیغه ها بلند تر باشد صدای آن بم تر است و هرچه طول تیغه کوتاهتر باشد صدا نازک تر یا اصطلاحا نت زیر تر میشود.

پس قطعا هرچه طول تیغه بلند تر باشد آن تیغه نرم تر و انعطاف پذیرتر است، چون گفتیم یک سمت تیغه متصل به ریدپلیت و سمت دیگر آن آزاد است.

همچنین گفتیم حفره های ابتدایی سازدهنی طولانی ترین تیغه ها را دارد، پس نرم ترین تیغه ها و بلندترین آن ها در حفره‌های 1 تا 3 سازدهنی قرار میگیرد. حفره هایی که صدا گرفتن از آنها نسبت به سایر حفره‌ها سخت تر است.

نکته مهم

معمولا این مشکل برای کسانی پیش می‌آید که میخواهند سازدهنی را به صورت خود آموز کار کنند. توجه داشته باشید که نکات گفته شده فقط برای شروع کار بود.

نحوه صدا گرفتن از ساز دهنی فقط یکی از هزار نکته ای است که شما به آن نیاز دارید. قطعا در طول یادگیری نکات بسیار زیادی وجود دارد که حتما باید زیر نظر مدرس باشید. تا بتوانید به صورت اصولی و صحیح یادگیری این ساز کوچک را پیش ببرید.

ما در نواکده سازدهنی را به راحت ترین روش و البته کاملا اصولی و صحیح به شما آموزش میدهیم. آموزش سازدهنی در نواکده به 2 صورت انجام میشود.

روش اول که از روش دوم نیز بهتر است، دوره جامع آموزش سازدهنی است. در این روش تمامی جلسات از قبل با کیفیت بالا صدا و تصویر ضبط شده و به ترتیب داخل برنامه اسپات پلیر قرار گرفته است.

برنامه اسپات پلیر بستر دوره آموزش سازدهنی است که میتوانید آن را روی گوشی موبایل، تبلت، لپ تاپ یا کامپیوتر خود نصب کنید و در هر زمان که تمایل داشتین آموزش را پیش ببرید.

دسترسی به دوره همیشگی است و شما محدودیت زمانی ندارید، از این رو میتوانید هر جلسه را بارها مرور کنید تا به صورت کامل تمامی نکات را یاد بگیرید.

مهمترین ویژگی دوره جامع آموزش سازدهنی بصرفه بودن آن نسبت به کلاسهای حضوری و آنلاین است. شما با پرداخت یک هزینه معقول یک دوره آموزشی را با پشتیبانی کامل در دسترس دارید.

برای دیدن مشخصات کامل دوره و نحوه تدریس، صفحه دوره جامع آموزش سازدهنی را مشاهده کنید.

روش دوم کلاس آنلاین سازدهنی است که به هر هنرجو یک زمان خاص داده میشود و موظف است راس ساعت مقرر شده در کلاس حضور داشته باشد و در صورت عدم حضور غیبت لحاظ میشود.

در این روش هفته ای یک جلسه کلاس برگزار میشود و تایم هر جلسه نیم ساعت است. تمامی نکات سر کلاس گفته میشود و هنرجو باید در طول یک هفته آنها را کار کند. کلاس آنلاین نسبت به کلاسهای حضوری بازدهی بهتری دارند و در زمان و هزینه نیز صرفه جوبیی میشود.

برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد کلاس های آنلاین کلیک کنید.

راهکار مشکل صدا گرفتن

سازدهنی بر خلاف تصوری که اکثریت دارند، برای تولید صدا به مقدار هوای خیلی کمی نیاز دارد. پس اگر با فشار هوای زیاد اقدام به دمش و مکش هوا کنیم از ساز صدایی دریافت نمیکنیم و حالت خفه شدن یا گرفتگی صدا حس میکنیم.

به همین دلیل هر چه طول تیغه بلند تر باشه باید فشار هوا کمتر باشد چرا که به دلیل نرم بودن تیغه، با فشار زیاد تیغه روی ریدپلیت خوابیده و مسیر هوا بسته میشود. در این زمان شما صدایی نمی‌شنوید از ساز و تصور میکنید ساز مشکل دارد.

معمولا این حالت هنگام مکش هوا اتفاق می‌افتد، چرا که فشار بر روی مکش هوا از سمت گلو یک فشار ناخواسته است که باید بر روی آن تسلط پیدا کنیم.

برای جلوگیری از گرفتگی باید فشار هوا را کم کنیم، و برای کم کردن فشار هوا باید از بینی کمک بگیریم. به این صورت که در حالت دمش و مکش هوا باید همزمان از بینی و دهان خود استفاده کنیم و تمرکز اصلی را بر روی تنفس از بینی بگذاریم.

این نوع تنفس از بینی و دهان باید به صورت همزمان باشد چه در حالت دمش و چه در حالت مکش. تنها با این حرکت میتوانید فشار هوا را کم کنید و صدای دلنشین و زیبایی از ساز بگیرید.