شناخت انواع گیتار یکی از مراحل انتخاب هدف و سبک مورد علاقه برای شروع آموزش آن است. عدم داشتن اطلاعات کافی در این زمینه می‌تواند باعث انتخابی غلط و برداشتن اولین قدم اشتباه در نوازندگی یعنی شروع سبکی که به آن علاقه‌مند نیستید، باشد. بنابراین برای اجتناب از این اتفاق باید دانش خود را در این باره بهبود ببخشیم.
با ما در بررسی این مقاله که به انواع گیتار، از بزرگ‌ترین دسته‌بندی تا کوچک‌ترین آن‌ها، پرداختیم همراه باشید.
انواع گیتار
گیتارها از یک دید کلی به دو دسته آکوستیک و الکتریک تقسیم می‌شوند. گیتارهای آکوستیک آن دسته از سازهایی هستند که تنها تقویت کننده و پخش کننده صدای ساز جعبه داخل خود ساز است. اما در گیتارهای الکتریک صدای ساز توسط دستگاه‌هایی مثل مولتی افکت‌ها،پدال‌ها و پلاگین‌ها پردازش شده و از طریق دستگاهی به نام اَمپ (آمپلیفایر) پخش میشود. گیتارهای الکتریک اغلب به تنهایی و بدون این دستگاه‌ها شدت صدای خیلی کمی دارند.
در ادامه این مقاله به بررسی هرکدام از انواع گیتار می‌پردازیم.
1. انواع گیتار آکوستیک
گیتارهای آکوستیک تماما از چوپ ساخته می‌شوند. هرچند در برخی موارد از فایبرگلس نیز در ساخت آن‌ها استفاده میشود. در این نوع ساز صدای ارتعاش سیم‌ها از طریق خَرَک و پل به جعبۀ چوبی داخل ساز منتقل میشود و صدا از حفره روی ساز خارج میشود.
برای ساخت جعبه صدای ساز از چوب درختانی خاص (Tone woods) که پتانسیل بهتری در انتقال صدا دارند استفاده میشود. از انواع مختلف این چوب‌ها، برحسب هدف و نیازی خاص استفاده میشود.
همچنین جنس چوب کار شده در هر ساز می‌تواند به شدت در کیفیت صدای آن و همچنین قیمت ساز تاثیر گذار باشد.
معمولا از چوب‌های متراکمی مثل ماهوگانی (ماهون) و مِیپل (افرا) برای ساخت گیتارهایی با صدای پُر و عمیق استفاده میشود. در صورتی که برای داشتن صدایی شفاف‌تر از صنوبر که یکی از پر طرفدارترین چوب‌ها در ساخت گیتار است، استفاده میشود.
مدل‌های زیادی در خانواده گیتارهای آکوستیک وجود دارد که هر کدام از آن‌ها برای سبک،هدف و کاربردی خاص استفاده میشود. برای کسب اطلاعات بیشتر دربارۀ سبک‌ها می‌توانید مقاله آموزش گیتار را مطالعه کنید.
-
گیتار آکوستیک سیم فلزی
این گیتار که یکی از پر طرفدارترین سازها مخصوصا در غرب است و شامل 6 سیم فلزی است خود به 8 مدل مختلف تقسیم میشود:
1. درِدنات (Dreadnought)
2. جامبو (Jumbo)
3. پارلور (Parlor)
4. تراول (Travel)
5. کنسرت (Concert)
6. آدیتوریوم (Auditorium)
7. سمفونی (Symphony)
8. ارکستر (Orchestra)
طبیعتا شکل بدنه در نحوۀ پردازش و تُن صدا تاثیرگذار است. گیتارهای بزرگ‌تر مانند دردنات، جامبو و ارکستر که جعبه‌های عمیق‌تری دارند معمولا بلندترین صداها را با باس قوی تولید می‌کنند. گیتارهای کوچک‌تری مثل کنسرت، سمفونی و آدیتوریم بهترین گزینه برای افرادی هستند که علاقه به سبک فینگر استایل دارند. چرا که صدایی شفاف تولید می‌کنند و برش آن‌ها در میکس صدا ساده‌تر خواهد بود.
پارلور و تراول کوچک‌ترین نوع گیتارهای آکوستیک سیم فلزی هستند. این مدل‌ها یکی از بهترین انتخاب‌ها برای نوازندگی در خانه هستند. این در حالی است که این دو گیتار در اجراهای زنده در سطح جهانی هم امتحان خود را پس داده‌اند. اد شِرن و جان مِیر از نوازندگان مطرحی هستند که از این مدل سازها در اجراهای زنده خود استفاده کرده‌اند.
باید به این نکته توجه داشت که انواع گیتارهای آکوستیک سیم فلزی مناسب سبک‌هایی از قبیل راک، بلوز، کانتری و سایر سبک‌های نزدیک به موسیقی غرب هستند. از این رو استفاده از این سازها در موسیقی شرقی و ایرانی عملی رایج نیست اما به لطف خلاقیت برخی هنرمندان ایرانی، از این مدل گیتارها در موسیقی ایرانی استفاده میشود.
شاید بتوان گفت در میان انواع مختلف گیتار، محبوب‌ترین آن‌ها برای اجرای موسیقی شرقی و ایرانی گیتارهای آکوستیک سیم نایلون باشند.
-
گیتار آکوستیک سیم نایلون
این مدل از گیتارها که گاهی اوقات به آن‌ها گیتارهای کلاسیک یا اسپانیایی نیز می‌گویند، دارای چند تفاوت کلیدی با گیتارهای آکوستیک سیم فلزی هستند. کوک آن‌ها همان کوک استاندارد (E,B,G,D,A,E)، اما جنس سیم‌ها متفاوت است. به‌طوری که سه سیم پایین (سیم‌های تریبل) نایلونی و سه سیم بالا (سیم‌های باس) فنری هستند.
تا قبل از جنگ جهانی دوم برای ساخت سیم گیتار از روده حیواناتی مانند گوسفند و اسب استفاده می‌شد اما امروزه با استفاده از ترکیبات پلیمری اقدام به ساخت این سیم‌ها می‌کنند. همانند بسیاری از سازهای موسیقی کلاسیک، گیتار کلاسیک هم از لحاظ شکل ساخت گوناگونیِ زیادی ندارد. بهصورت کلی شاکلۀ اصلی ساز ثابت است، اما سایزهای متفاوتی برای این مدل ساز موجود است که آن‌ها را متناسب با سن افراد دسته‌بندی می‌کنند.
به این صورت که سایزهای 1/4 برای کودکان 2 تا 5 سال، 1/2 برای تا 5 تا 8 سال، 3/4 برای 8 تا 12 سال و سایز کامل یعنی 4/4 برای افراد 12 سال به بالا مناسب است.
اگرچه گیتارهای آکوستیک سیم نایلون از نظر شکل ظاهری و ساخت شباهت زیادی به یکدیگر دارند، اما تفاوت‌هایی جزئی در برخی از مدل‌های آن نیز به چشم می‌خورد. برجسته‌ترین مدل‌های این نوع از گیتارها کلاسیک و فلامنکو هستند که به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
کلاسیک
لازمۀ گیتارهای کلاسیک زنگ صدایی واضح، گِز نبودن صدای فرت (Fret Buzz) و اَکشن بالا (فاصلۀ دستۀ ساز با سیم‌ها) است. به‌طور انحصاری از چوب درخت‌های سرو و صنوبر برای داشتن صدایی شفاف در ساخت گیتارهای کلاسیک استفاده میشود. معمولا بدنۀ این گیتارها به شکل ساعت شنی است. هرچند که در برخی موارد آن‌ها را بهصورت کات‌اِوِی (Cut Away)، که یعنی بخشی از پایین بدنۀ گیتار برای دسترسی راحت‌تر به فرت‌های پایین دسته حذف میشود، تولید می‌کنند.
گیتار کات‌اوی
فلامنکو
از طرف دیگر گیتارهای فلامنو برای همین سبک و البته نوازندگی سریع‌تر مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این مدل از گیتارها اَکشن پایین‌تر است و از گِز بودن صدای فرت‌ها نیز استقبال میشود. این مورد باعث آسان‌تر شدن نوازندگی شما خواهد شد اما اگر شما نوازندۀ فلامنکو نباشید و تمایل به اجرای سبکی دیگر با این ساز داشته باشید، گِز بودن صدای فرت‌ها، برای شما و مخاطبانتان، چندان خوشایند نخواهد بود.
خود گیتارهای فلامنکو به دستۀ بلانکا و نگرا تقسیم‌بندی می‌شوند. بلانکا صدایی شفاف و مرتعش دارد و در ساخت آن از چوب‌های سرو و صنوبر برای پشت و روی صفحه گیتار استفاده میشود. در حالی که در در مدل نگرا صدایی به مراتب گرفته‌تر و خَف‌تر داریم و در ساخت آن از چوب‌های دیگری استفاده میشود.
-
گیتارهای آکوستیک-الکتریک
گیتارهای آکوستیک-الکتریک که به آن‌ها الکتروآکوستیک هم می‌گویند، مناسب برای اجرای انواع سبک‌های نوازندگی گیتار هستند. این مدل از ساز شباهت زیادی به گیتارهای آکوستیک دارند با این تفاوت که داری پیکاپ (وسیله‌ای برای انتقال صدا به خروجی از طریق میدان الکترومغناطیسی تولید شده توسط سیم‌ها)، جک خروجی برای اتصال کابل، پری‌اَمپ (برای پردازش صدا قبل از پخش آن) و در برخی موارد تیونر و اکیولایزر (تنظیمات صدا) هستند. این گیتارها بدون استفاده از پیکاب هم می‌توانند تولید صدا کنند اما در این حالت صدای بلند و حجیمی نخواهیم داشت.
-
گیتارهای نیمه آکوستیک-جعبه باریک (Thin Body)
اگر به دنبال سازی هستید که هم صدای گرم گیتار آکوستیک و هم حس در دست گرفتن گیتار الکتریک و آپشن‌های آن را داشته باشد، پس گیتارهای تین بادی بهترین انتخاب می‌توانند باشند. بدنۀ باریک‌تر این سازها امکان دسترسی راحت‌تر به همۀ فرت‌ها را برای نوازنده مهیا می‌کند و با این ویژگی نوازنده حس کنتر بهتری روی ساز خود دارد.
اگرچه باریک‌تر بودن بدنۀ این گیتار باعث قربانی شدن حجم، طنین و پرتاب صدا شده است.
2. انواع گیتار الکتریک
اختراع گیتار الکتریک به اوایل دهه 30 میلادی بازمی‌گردد و بعدها توسط افرادی مانند پل توتمارک (Paul Tutmark) بهبود پیدا کرد. با پیشرف و تکامل موسیقی، ساز گیتار به یکی از اصلی‌ترین عناصر هر بند موسیقی تبدیل شد و برای برش صدا در مرحله میکس نیاز به تقویت شدن صدا داشت.
گیتارهای الکتریک مجهز به حداقل یک پیکاپ (اکثرا الکترومغناطیسی) هستند و در طرح‌ها و شکل‌های زیادی ساخته می‌شوند. برخلاف گیتارهای آکوستیک در این مدل شکل و بدنۀ گیتارها کمترین میزان تاثیرگذاری در خروجی کل و تن صدا را دارند که این موضوع دست سازندگان را برای پیاده‌سازی ایده‌های خلاقانه و ساخت گیتارهایی نمادین باز گذاشته است.
البته که وزن و تراکم چوب استفاده شده در جنس صدای تولید شده موثر هستند و به همین دلیل سازندگان از چوب‌های مختلفی برای استخراج صداهای متفاوت استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، یکی از معروف‌ترین برندهای گیتار الکتریک یعنی لس‌پل گیبسون (Gibson Les Paul) برای قسمت بدنه و گردن سازهای خود معمولا از چوب ماهون استفاده می‌کند. ماهون چوبی بسیار سنگین است و استفاده از همین ویژگی توسط سازندگان باعث خلق گیتاری با کشش صدایی خوب و تُنی خاص شده است.
گیتار الکتریک به سه زیرمجموعه اصلی تقسیم میشود که البته هر زیرمجموعه، خود شامل گیتارهای طراحی شدۀ خاصی است.
-
گیتارهای الکتریک توپُر (Solid Body)
این مدل از انواع گیتارها، همان تصوری است که بیشتر افراد از گیتار الگتریک دارند. اختلاف نظراتی دربارۀ اولین اختراع کنندۀ این ساز وجود دارد اما به هرحال اولین سری آن به قدری محبوب شد که کمتر سازنده‌ای حدس می‌زد و همین امر باعث تولید انبوه گیتارهای محبوب فندر اسکوئایر (Fender Esquire) شد. یکی از دلایل اصلی محبوبیت گیتارهای توپُر فراهم کردن این امکان برای نوازندگان است که ساز را بر اساس خواسته و سلیقه خود کاستومایز (سرهم بندی) کنند. تقریبا تمامی اجزای این ساز، از تیونرها تا پیکاپ‌ها را می‌توان به روزرسانی کرد.
از مزایای این مورد همین بس که شما می‌توانید با خرید گیتار ارزان نوازندگی را شروع کرده و به مراتب با پیشرف در نوازندگی هر قطعه از سازتان را به بنابه نیاز خود به روزرسانی کنید. این کار روشی برای اجتناب از خرید گیتارهای گران قیمت در شروع نوازندگی است.
-
گیتارهای الکتریک نیمه خالی (Semi Hollow)
گیتارهای الکتریک نیمه خالی که امروزه مورد استفاده قرار می‌گیرند، در ابتدا برای مقابله با بازخورد منفی افراد در مواجهه با ساخت گیتارهای الکتریک نیمه خالی که به سبک اسپانیایی (Spanish Style) طراحی شده بودند، تولید شد‌اند. دلیل اسم‌گذاری آن‌ها به این شکل، چوب به کار رفته در مرکز بدنۀ گیتار در حالی که کناره‌ها خالی هستند، است.
شناخته شده‌ترین مدل این ساز متعلق به برند Gibson و مدل ES-335 است. در حالی که بسیاری از طراحان، گیتارهایی دیگر شبیه به این ساز از لحاظ ظاهری تولید کرده‌اند.
از لحاظ صدا گیتارهای الکتریک نیمه خالی صدایی شبیه گیتارهای الکرتیک توپر دارند با این تفاوت که دارای کشش صدایی کمتری هستند و همچنین توانایی کمتری در انتقال صداهای پایین دارند.
-
گیتارهای الکتریک تو خالی (Hollow Body)
این گیتارها همان شروع کنندگان انقلاب گیتار الکترکی بودند. این گیتارها با حفره‌ای قوسی شکل و پیکاپی بر روی آن‌ها جهت استفاده نوازندگان هنگام تکنوازی تولید شدند.
امروزه گیتارهای توخالی باریک‌تر از قبل شده‌اند و بعضا شبیه به گیتارهای نیمه خالی شده‌اند.
نواختن این گیتارها بهصورت آکوستیک یعنی بدون استفاده از پیکاپ و آمپلیفایرها به شکل قابل توجهی بلندتر از هر دو مدل توپر و نیمه خالی است. اما باز هم صدا و فضای جعبه برای پخش آن کمتر از خود گیتارهای آکوستیک است.
امروزه از گیتارهای الکتریک تو خالی به ندرت استفاده میشود و در صورت نیاز به استفاده از این ساز، گیتار نیمه خالی انتخاب بهتری است.
گیتار 12 سیم
گیتارهای در 12 سیم در ابتدا می‌توانند ترسناک بنظر برسند، اما وقتی با آن‌ها بیشتر آشنا می‌شوید و متوجه شباهت بسیار آن‌ها از لحاظ نوازندگی (حتی آکوردها و الگوی گامی یکسان) به گیتارهای 6 سیم می‌شوید این ترس از بین می‌رود.
سیم‌های این گیتار که 6 جفت سیم هستند، جفت جفت با یکدیگر کوک می‌شوند. نوازندگی با این ساز تولید صدایی رفت و برگشتی می‌کند به‌طوری که انگار گیتار به دستگاه افکت متصل است. این گیتارها رنج کاملی از رنگ صداهای مختلف از شفاف تا خف را با صدایی گرم و دلپذیر پوشش می‌دهند.
یکی از معروف‌ترین آهنگ‌های نوشته و ساخته شده با این گیتار آهنگ پلکانی به بهشت (Stairways To Heaven) توسط گروه لِد زِپلین (Led Zeppelin) است.
این نوع از گیتار هم بهصورت آکوستیک و هم بهصورت الکتریک تولید میشود، هرچند مدل آکوستیک آن طرفداران بیشتری دارد. عکس زیر نشان دهندۀ نحوۀ کوک سیم‌های این گیتار است:
سایر انواع گیتار
در این دسته می‌خواهیم به گیتارهای 7 ، 8 و 9 سیم اشاره کنیم. برخلاف گیتارهای 12 سیم کوک سیم‌های 6 به بعد این نوع گیتارها با باقی سیم‌ها متناظر نیستند. به این صورت که کوک 6 سیم اول همان کوک استاندارد است و از سیم هفتم به بعد سیم‌های باس بیشتر می‌شوند.
کوک سیم‌های یک تا هفت گیتار 7 سیم: B,E,A,D,G,B,E
کوک سیم‌های یک تا هشت گیتار 8 سیم: F#,B,E,A,D,G,B,E
کوک سیم‌های یک تا نه گیتار 9 سیم: C#,F#,B,E,A,D,G,B,E
سیم‌های باس اضافه شده به این گیتارها باعث محبوبیت این نوع از سازها در بین طرفداران سبک موسیقی متال شده است.
همچنین با اضافه شدن سیم، گزینه‌های بیشتری برای استفاده از گام‌ها را خواهیم داشت.
این گیتارها بهصورت آکوستیک و الکتریک طراحی و ساخته می‌شوند. که البته مدل الکتریک آن‌ها محبوب‌تر هستند.
گیتار بیس
گیتارهای باس اغلب برای تزریق صدایی بم، عمیق و با فرکانس پایین در گروه‌های موسیقی به منظور همراهی با ساز اصلی یا خواننده به کار گرفته می‌شوند، البته با این ساز امکان تکنوازی هم وجود دارد. همانند سایر گیتارهای گفته شده در بالا، این نوع گیتار هم در انواع آکوستیک و الکتریک (توپُر) تولید میشود.
این گیتارها اغلب در مدل‌های 4، 5 و 6 سیمی موجود هستند. نحوۀ کوک این گیتارها در حالت 4 سیمی بهصورت استاندارد است (E,A,D,G) هرچند که در سایر انواع گیتارهای باس کوک تغییر می‌کند. گیتار باس‌های 5 سیم از محبوب‌ترین انواع این ساز محسوب می‌شوند.
در این لینک می‌توانید یک تکنوازی زیبا از گیتار باس بشنوید.
به عنوان جمع‌بندی این مبحث باید گفت که انواع گیتار رنگ صدا و طنین دلپذیر خود را دارند، این شمایید که باید با توجه به علاقه و کاربرد مدنظر، سازی مناسب جهت رسیدن به اهداف خود در نوازندگی انتخاب کنید و از نواختن لذت ببرید.
سوالات متداول
از انواع گیتار کدام مورد برای شروع مناسب است؟
خواندن این مقاله برای کمک به شما در انتخاب گیتار مورد نظرتان مفید خواهد بود. شما می‌توانید با مقایسۀ انواع مدل‌ها و شنیدن صدای آن‌ها، هدف و علاقۀ خود برای نوازندگی و همچنین بودجۀ در نظر گرفته شده برای خرید ساز، گیتار مرد نظر خود را انتخاب کنید.
قبل از یادگیری گیتار الکتریک باید گیتار آکوستیک یا کلاسیک کار کرده باشیم؟
هیچ سازی پیش‌نیاز هیچ ساز دیگری برای یادگیری نیست. بنابراین خیر، برای یادگیری گیتار الکتریک نیازی به یادگیری گیتار آکوستیک، کلاسیک یا هر نوع دیگری از گیتار نیست.
تهیۀ ساز بهصورت آنلاین توصیه میشود؟
برای این کار باید با مراجعه به فروشگاههای اینترنتی و بررسی شرایطی مانند اصالت کالا، مرجوع شدن ساز در صورت وجود مشکل و همچنین قیمت مناسبتر نسبت به باقی فروشندگان از معتبر بودن فروشگاه اطمینان حاصل کنید و سپس اقدام به خرید نمایید.
