ساز کوبه ای را معمولا در اجراها برای نگه داشتن ریتم استفاده میکنند اما این ساز به قدری انعطاف پذیر است که به تنهایی نیز قادر به اجرای تک نوازی های زیبایی است. به طور کلی در طبقه بندی انواع ساز ، ساز کوبه ای به سازی گویند که از طریق ضربه، مالش، خط کشیدن و اعمالی مانند این ها به صدا در بیاید.
این مدل ساز به دلیل ساختار و شیوه اجرایی که دارد دارای صدایی بم میباشد که در کنار سازهایی که صدای زیر تری دارند ترکیب بی نظیری خواهد شد. امروزه در تمامی اجراهای سنتی حداقل از یک ساز کوبه ای استفاده میشود. و البته در تمامی کشور ها اجراهایی به صورت تک نوازی با یک ساز کوبه ای نیز صورت گرفته است.
انواع سازهای کوبه ای
تصویر انواع سازهای کوبه ای و ضربه ای ایرانی و غربی
سازهای کوبه ای از نظر کوک به دو دسته سازهای کوبه ای با کوک معین و سازهای کوبه ای با کوک نا معین تقسیم میشوند.
به طوره کلی به سازهای کوبه ای که قابل کوک کردن باشند و یا نت های مختلفی داشته باشند دارای کوک معین هستند مانند هنگ درام; اما به سازهای کوبه ای که قابلیت کوک شدن ندارند مانند دف، طبل، دایره و … سازهای کوبه ای با کوک نا معین گفته میشود.
از ساز های کوبه ای میتوان در سبک های مختلف موسیقی استفاده کرد اما قطعا از ظرافت کار کاسته خواهد شد و لحن صدا به آن زیبایی که ما میخواهیم نخواهد شد. به همین دلیل بهترین کار این است که در هر سبک از ساز مخصوص به خود استفاده شود.
| طبقه بندی | اسامی سازهای کوبه ای |
| ساز کوبه ای (با کوک معین و نامعین) | تنبک، کاخن،طبل، دف، دایره، سنج، زنبورک، طبلا، تومبا، ماراکس، مثلث، دمام، تیمبال، دامارو، قاشقک، تمبورین، درامز، تیمپانی، هنگ‌دارم، داربوکا، زایلوفون، ماریمبا، چایمز و… |
در این مقاله ما طبقه بندی را بر اساس ایرانی یا غربی بودن ساز کوبه ای انجام داده ایم.
سازهای کوبه ای ایرانی
تصویر انواع سازهای کوبه ای ایرانی
تنبک
صدای ساز تنبک
وقتی در مورد سازهای کوبه ای صحبت میشود اولین سازی که در ذهن همه نقش میبندد تنبک است. یکی از معروف ترین و محبوب ترین در بین ساز های کوبه ای و ضربه ای همین تنبک است. تنبک یک ساز کوبه ای ایرانی با کوک نامعین است.
تنبک برخلاف ساختار ساده ای که دارد قدرت اجرای بسیار بالایی دارد از این ساز برای نگه داشتن ریتم و همچنین تک نوازی استفاده میشود.
این ساز پوستی را به اسم های تُنبک، تُمبک، دُنبک، تنبوک، دمبک و در بعضی نقاط به اسم ضرب میشناسند. زیرا یکی از مهمترین کارهایی که میتوان با این ساز انجام داد نگه داشتن ضرب و ریتم برای سایر ساز ها و به طوری پخته و کامل کردن اجرایی که میشنوید است.
نگه داشتن ضرب و ریتم در اجراها بسیار مهم است زیرا تمامی سازهایی که شما در یک اجرا یا در کنسرت میبینید به وسیله ساز ضربی با هم هماهنگ میشوند. به این صورت که تک تک نوازنده ها باید خود را با آن هماهنگ کنند.
این ساز جامی شکل را معمولا از چوب میسازند جنس چوب به گونه ای است که صدای بم این ساز را تقویت کرده و باعث شفافیت صدای آن میشود. البته مدل چوبی که در ساخت این ساز استفاده میشود تاثیر مستقیمی بر روی جنس صدا و قیمت ساز خواهد داشت.
روی این ساز جامی شکل را با پوست میبندند و تمامی تکنیک ها یا نت ها بر روی همین پوست انجام میشود. که در اینجا نیز کیفیت پوست استفاده شده بسیار مهم میباشد.
دَف
صدای ساز دف
دف نیز یک ساز کوبه ای ایرانی با کوک نا معین به حساب می‌آید که مانند تنبک، هم در گروه نوازی مورد استفاده قرار میگیرد و هم به صورت انفرادی میتوان با آن نوازندگی کرد. دف را نیز به صورت کوبشی یا ضربه ای، مالشی و خط انداختن و البته تکان دادن به صدا در می‌آورند.
از دف نیز در گروه نوازی برای نگه داشتن ضرب و ریتم استفاده میشود به طوری که سایر ساز ها را با هم هماهنگ میکند. ساز دف از دوره‌ی پیش از اسلام رواج پیدا کرد و بیشتر در موسیقی کُردی استفاده میشد به طوری که امروزه در موسیقی کردی نیز دیده میشود و استفاده فراوان دارد.
از این ساز بیشتر در قاره آسیا استفاده میشود اما در برخی کشور ها نیز به نسبت سبک موسیقی و حال و هوای آن کشور از این ساز استفاده میکنند. ساز دف از یک تخته چوب که به حالت گِرد درآمده (که به آن کمانه دف میگویند) ساخته شده و با لایه ای از جنس پوست و در برخی مدل ها از جنس پلاستیک روی یک قسمت آن پوشیده میشود.
داخل دف نیز زنجیر هایی به دیواره ی چوبی دف نصب شده است و در هنگام نوازندگی با حرکت دادن و تکان دادن ساز صدای زیبایی تولید میشود.
ساز های کوبه ای غربی
تصویر انواع سازهای ضربه‌ای و کوبه ای غربی
هنگ درام
صدای ساز هنگ‌درام:
هنگ درام یک ساز کوبه ای غربی میباشد که این روزها محبوبیت بسیار زیادی به دست آورده.هنگ درام در دسته سازهای کوبه ای با کوک معین میباشد. این ساز اولین بار در کشور سوئیس طراحی و ساخته شد. ساز هنگ درام از دو قسمت تشکیل شده که به صورت نیم دایره ای میباشد و روی هم قرار میگیرند.
قسمت بالایی هنگ درام که نت های موسیقی یا همان فرورفتگی ها بر روی آن قرار دارند، دینگ ساید نام دارد. این قسمت باید همیشه به سمت بالا باشد. قسمت پایینی که دقیقا زیر دینگ ساید قرار میگیرد نیز، گو ساید نام دارد.
هنگ درام نیز مانند تنبک و دف به کمک انگشتان دست به صدا در می آید. شدت برخورد انگشتان دست و یا اینکه از چه تعداد انگشت برای ضربه زدن به نت ها استفاده کنیم تاثیرات بسیار زیادی بر روی جنس و لحن صدای تولید شده دارد.
درام ست
صدای ساز درام:
درام، درامز یا درام ست نام سازی است که از چند طبل و سنج در اندازه ها وطراحی های متفاوت ساخته شده است. این ساز در واقع یک ساز کوبه ای محسوب میشود که با کمک مضراب ها و پدال هایی به صدا در می آید. درام در گروه نوازی، ارکستر و یا سمفونی ها نقش بسزایی دارد.
یکی از مهمترین نقش های این ساز نگه داشتن ریتم و هماهنگ کردن تمام سازها با یکدیگر میباشد. استفاده از صداهایی ترکیبی و ملودیک در کنار نگه داری ریتم باعث شده این ساز به یک ساز کوبه ای کامل تبدیل شود.
هماهنگی و استفاده همزمان از دو دست و پاها برای نوازندگی با درام مهارتی است که به مرور و با تمرین منظم و پشتکار به وجود می‌آید. از این ساز برای موسیقی نظامی نیز بسیار استفاده میشود و در بسیاری از مراسمات نظامی حضور دارد.
بلز
ساز بلز از تیغه هایی فلزی با سایز های متفاوت تشکیل شده است. این تفاوت در سایزها باعث ایجاد فرکانس های مختلفی از صدا میشود. با کوبیدن مضراب (دسته های بلز) بر روی این فلزات صدا تولید صدا میشود. ساز بلز انتخاب مناسبی برای آشنایی کودکان با موسیقی میباشد اگر کودک شما به موسیقی علاقه دارد همین امروز میتوانید اقدام به خرید ساز بلز کنید.
کالیمبا
صدای ساز کالیمبا:
کالیمبا یک ساز تکامل یافته در طول تاریخ آفریقا است. این ساز در دو نوع تخت و جعبه ای طراحی شده است. یادگیری کالیمبا آسان بوده و به راحتی میتوانید بیشتر موسیقی ها را با آن اجرا کنید. یکی از مزایای اصلی کالیمبا قابل حمل بودن آن است. با خرید کالیمبا میتوانید در هر جا و مکان ساز خود را به همراه داشته باشید و موسیقی دلخواهتان را اجرا کنید.
کاخن
کاخن یا کاخون نیز یک مدل از سازهای کوبه ای است. اسم این ساز در زبان اسپانیایی به معنی صندوق یا جعبه میباشد. جعبه ای که به یک ساز با صدایی زیبا تبدیل شده. نحوه اجرا با این ساز به این صورت است که نوازنده بر روی آن مینشیند. و با کف هر دو دست و انگشتان به قسمت جلویی کاخن ضربه میزند یا حرکاتی مانند مالش و خط کشیدن انجام میدهد.
همانطور که گفتیم کاخن از یک جعبه توخالی تهیه شده اما چند نکته باعث میشود که صدای دلچسبی داشته باشد. این جعبه دارای 6 وجه میباشد. که وجه جلویی یعنی صفحه ای که نوازنده با دستان خود به آن ضربه میزند از سایر صفحه ها نازک تر ساخته شده است.
در پشت کاخن حفره ای وجود دارد برای خروج صدا و قوی تر شدن صدای ساز. در داخل کاخن دقیقا پشت صفحه جلویی سیم های فلزی با قابلیت تنظیم قرار گرفته اند. کاربرد این سیم ها یا فنر های فلزی به این گونه است که صدای کاخن را نزدیک به صدای درام میکند.
در برخی مدل های کاخن از سیم های گیتار در پشت صفحه استفاده میکنند و برخی دیگر از فنر های فلزی. هر یک از اینها تاثیر متفاوتی بر روی جنس صدای کاخن دارد.
جمع بندی
ساز کوبه ای با ضربه زدن یا خراشیدن توسط کوبنده به صدا در می آید. تصور بر این است این خانواده بعد از صدای انسان قدیمی ترین ساز است. ساز های کوبه ای مانند: تنبک، دف، هنگ درام، بلز
واقعا خیلی آموزنده بود و واقعا توضیحات خیلی خوب و دقیقی دادید
ولی چرا صدای بلز و کاخن نبود؟
ممنون از توجه و نظر شما. به زودی اضافه میشن